"Υγιαίνω υγίαινετε" γράφανε κάποτε (πριν από καμιά ογδοηνταριά χρόνια) στις επιστολές οι επιστολογράφοι μεταξύ τους. Ναι, τότε δεν υπήρχε fb, κι έτσι εστέλνανε γράμματα, γιατί δεν υπήρχανε και τηλέφωνα, κι όποιος δε με πιστεύει να πά να δεί την 'Κόμισα τση Κέρκυρας', που ούτε κι αυτή είχε τελέφωνο και για τα 'υπεραστικά' ανέβαινε στην ταράτσα! Το λοιπό, δεν ήτανε ευχή άγνωστη, αλλά με γνώριμο παρελθόν, που ανάγονταν στους ρωμαϊκούς χρόνους, στο γνωστό "vale", δηλ. υγίαινε. Απ' το λατινικό sano (=υγιαίνω) πιθανολογώ ότι προέρχονται και τα δικά μας σανά.
Τώρα θα μου πείτε, τι σχέση έχουν όλα αυτά με το "ωσαννά". Τούτο έψαλαν οι άγγελοι στη γέννηση του Χριστού και το επαναλαμβάνουμε κι εμείς στη λειτουργία (Ωσαννά εν τοις υψίστοις...) δεν είναι παρά μια συριακή λέξη που -σύμφωνα με τη μετάφραση των εβδομήκοντα- αποδίδεται ως «Ω Κύριε σώσον δη ω Κύριε, ευόδωσον δη».
Αν εξαιρέσουμε τα σανά που υπήρχαν στη φάτνη της θείας γέννησης, ουδεμία σχέση υφίσταται μεταξύ τους!
Έτσι, λοιπόν, επιστρέφουμε στα σανά για να αναρωτηθούμε γιατί λέγονται έτσι.
Νουν υγιή εν σώματι υγιεί αναζητούσαν οι αρχαίοι Έλληνες.
Έτσι μαθαίναμε στο σχολείο. Είναι όμως, έτσι ακριβώς τα πράγματα;
Ο Ιούνιος Ιουβενάλης (60-127 μ.Χ.) ποιητής στο επάγγελμα, στο έργο του "Σάτιρες" περιλαμβάνει τη φράση "orandum est ut sit mens sana in corpore sano", που πολύ απλά σημαίνει νους υγιής εν σώματι υγιεί (κι όχι υγιές, γιατί οι αρχαίοι είχανε και δοτική, ενώ εμείς την έχουμε αφαιρέσει κι όπως μας λέγανε και στο σχολειό, τα επιθέτα πρέπει να συμφωνούν κατά γένος, αριθμό και πτώση, έτσι, λοιπόν, αφού το σώμα γράφεται στη δοτική μιας και ακολουθεί την πρόθεση εν, έτσι και το υγιές σώμα στη δοτική γίνεται τω υγιεί σώματι).
Έτσι, λοιπόν, μετά από τα παραπάνω αρκετά βαρετά, που με ανάγκασαν να ξαναζήσω τον εφιάλτη των αρχαίων και των λατινικών των εγκύκλιων σπουδών μου, κάθομαι και σκέφτομαι, γιατί ο σανός να λέγεται σανός και τα σανά να λέγονται σανά. Το μπέρδεμα είναι φυσικό, αφού ο σανός είναι αρσενικός, αλλά δεν έχει πληθυντικό, ενώ τα σανά είναι στον πληθυντικό, αλλά δεν είναι αρσενικά, αλλά ουδέτερα. Αυτό νομίζω ότι επιβεβαιώνει τη μεταφορά της λέξης από τη λατινική, διαφορετικά θα υπήρχε ενικός και πληθυντικός αριθμός στο αυτό γένος.
Και πάλι θα μου πείτε γιατί να λέγονται έτσι. Μα επειδή συνδέονται με την υγεία!
Κι εξηγούμαι. Αφού μάσουμε το σανό βάνουμε λίγο γύρω-γύρω από τον κορμό των λαχανικών. Το κάνουμε διότι ο σανός δρα:
1) ως μονωτικό κατά των υψηλών θερμοκρασιών, δηλ. συγκρατεί θερμότητα με αποτέλεσμα να μην καίγεται το έδαφος και οι ρίζες που βρίσκονται μέσα σ' αυτό,
2) ως μονωτικό για τη συγκράτηση της υγρασίας, αφού εξαιτίας των χαμηλότερων θερμοκρασιών και την απώθηση των ηλιακών ακτίνων, το νερό εξατμίζεται με βραδύτερους ρυθμούς,
3) ως φυτικό λίπασμα, αφού με την πάροδο του χρόνου αρχίζει σιγά-σιγά να αποσυντίθεται, αφήνοντας θρεπτικά στοιχεία στο φυτό,
4) ως μονωτικό από την καυστική ενέργεια της κοπριάς (όταν την βάζουμε από πάνω), αφού εδώ η απορρόφησή της γίνεται σταδιακά, χωρίς να καίγεται το φυτό.
Είναι λοιπόν να μην αναφωνεί κανείς:
Ω ! Σανά !
Τώρα θα μου πείτε, τι σχέση έχουν όλα αυτά με το "ωσαννά". Τούτο έψαλαν οι άγγελοι στη γέννηση του Χριστού και το επαναλαμβάνουμε κι εμείς στη λειτουργία (Ωσαννά εν τοις υψίστοις...) δεν είναι παρά μια συριακή λέξη που -σύμφωνα με τη μετάφραση των εβδομήκοντα- αποδίδεται ως «Ω Κύριε σώσον δη ω Κύριε, ευόδωσον δη».
Αν εξαιρέσουμε τα σανά που υπήρχαν στη φάτνη της θείας γέννησης, ουδεμία σχέση υφίσταται μεταξύ τους!
Έτσι, λοιπόν, επιστρέφουμε στα σανά για να αναρωτηθούμε γιατί λέγονται έτσι.
Νουν υγιή εν σώματι υγιεί αναζητούσαν οι αρχαίοι Έλληνες.
Έτσι μαθαίναμε στο σχολείο. Είναι όμως, έτσι ακριβώς τα πράγματα;
Ο Ιούνιος Ιουβενάλης (60-127 μ.Χ.) ποιητής στο επάγγελμα, στο έργο του "Σάτιρες" περιλαμβάνει τη φράση "orandum est ut sit mens sana in corpore sano", που πολύ απλά σημαίνει νους υγιής εν σώματι υγιεί (κι όχι υγιές, γιατί οι αρχαίοι είχανε και δοτική, ενώ εμείς την έχουμε αφαιρέσει κι όπως μας λέγανε και στο σχολειό, τα επιθέτα πρέπει να συμφωνούν κατά γένος, αριθμό και πτώση, έτσι, λοιπόν, αφού το σώμα γράφεται στη δοτική μιας και ακολουθεί την πρόθεση εν, έτσι και το υγιές σώμα στη δοτική γίνεται τω υγιεί σώματι).
Έτσι, λοιπόν, μετά από τα παραπάνω αρκετά βαρετά, που με ανάγκασαν να ξαναζήσω τον εφιάλτη των αρχαίων και των λατινικών των εγκύκλιων σπουδών μου, κάθομαι και σκέφτομαι, γιατί ο σανός να λέγεται σανός και τα σανά να λέγονται σανά. Το μπέρδεμα είναι φυσικό, αφού ο σανός είναι αρσενικός, αλλά δεν έχει πληθυντικό, ενώ τα σανά είναι στον πληθυντικό, αλλά δεν είναι αρσενικά, αλλά ουδέτερα. Αυτό νομίζω ότι επιβεβαιώνει τη μεταφορά της λέξης από τη λατινική, διαφορετικά θα υπήρχε ενικός και πληθυντικός αριθμός στο αυτό γένος. Και πάλι θα μου πείτε γιατί να λέγονται έτσι. Μα επειδή συνδέονται με την υγεία!
Κι εξηγούμαι. Αφού μάσουμε το σανό βάνουμε λίγο γύρω-γύρω από τον κορμό των λαχανικών. Το κάνουμε διότι ο σανός δρα:
1) ως μονωτικό κατά των υψηλών θερμοκρασιών, δηλ. συγκρατεί θερμότητα με αποτέλεσμα να μην καίγεται το έδαφος και οι ρίζες που βρίσκονται μέσα σ' αυτό,
2) ως μονωτικό για τη συγκράτηση της υγρασίας, αφού εξαιτίας των χαμηλότερων θερμοκρασιών και την απώθηση των ηλιακών ακτίνων, το νερό εξατμίζεται με βραδύτερους ρυθμούς,
3) ως φυτικό λίπασμα, αφού με την πάροδο του χρόνου αρχίζει σιγά-σιγά να αποσυντίθεται, αφήνοντας θρεπτικά στοιχεία στο φυτό,
4) ως μονωτικό από την καυστική ενέργεια της κοπριάς (όταν την βάζουμε από πάνω), αφού εδώ η απορρόφησή της γίνεται σταδιακά, χωρίς να καίγεται το φυτό.
Είναι λοιπόν να μην αναφωνεί κανείς:
Ω ! Σανά !
